Ziekte van Ménière
Wat is de ziekte van Ménière?
De ziekte van Ménière is een aandoening van het gehoor- en evenwichtsorgaan in een of beide binnenoren. De ziekte van Ménière kenmerkt zich door een combinatie van drie symptomen:
- Aanvallen van draaiduizeligheid (vertigo) die plotseling optreden
- Gehoorverlies
- Oorsuizen (tinnitus) en/of een vol gevoel in het oor
Bij de ziektevan Ménière kan er geen onderliggende oorzaak gevonden worden. Als er wel een onderliggende oorzaak is voor de drie symptomen, dan spreken we van het syndroom van Ménière.
De draaiduizeligheidsaanvallen kunnen wisselen van enkele minuten tot een halve dag en variëren in hevigheid. Er moet tenminste twee keer een aanval van meer dan 20 minuten zijn geweest om de diagnose ‘Ménière’ te kunnen stellen. Omdat meestal niet alle drie symptomen tegelijk aanwezig zijn, kan het een tijdje duren voordat de diagnose met zekerheid vastgesteld wordt.
In latere fases van de ziekte kan er, tussen de aanvallen van draaiduizeligheid door, sprake zijn van een continu gevoel van duizeligheid, in de zin van disbalans, een gevoel van deining of schommeling.
De meest voorkomende klachten
Duizeligheid
Plotselinge aanvallen van draaiduizeligheid – het gevoel dat je zelf of de wereld om je heen ronddraait. In een latere fase van de ziekte een continu gevoel van disbalans (eenzijdige of tweezijdige vestibulopathie).
Drop attacks (otolietencrises van Tumarkin)
Bij de ziekte van Ménière treden soms drop attacks op, meestal als de ziekte al wat langer bestaat. Bij een drop attack heeft iemand het gevoel tegen de grond geduwd of naar de grond toe getrokken te worden, of acuut het volledig evenwicht te verliezen. Er is geen verlies van bewustzijn.
Gehoorverlies en/of vervorming van of overgevoeligheid voor geluid
Bij sommige patiënten ontstaat er gehoorverlies voordat de eerste duizeligheidsaanvallen optreden. Dit wordt niet altijd opgemerkt door de patiënt zelf. Het verlies begint vaak in de lage tonen, meestal gevolgd door een verlies van alle tonen. In het begin van de ziekte kan het gehoorverlies zich vaak herstellen, maar langzaamaan verergert het gehoorverlies blijvend, van matig tot ernstig verlies. Ook overgevoeligheid voor geluid (hyperacusis) en vervorming van het geluid kunnen optreden.
Oorsuizen (tinnitus)
Meestal is dit constant aanwezig, wisselend in hoogte, sterkte en karakter (bijvoorbeeld fluittoon, ruis, piep, etc.). Bij een deel van de patiënten wordt een aanval aangekondigd door oorsuizen of het toenemen daarvan.
Vol gevoel in het oor
Net als het gehoorverlies en oorsuizen kan dit gevoel komen en gaan, maar het kan er ook continu zijn. Het volle gevoel of toename daarvan kan een aanval aankondigen. Sommige patiënten hebben last van een druk of pijn rondom het oor of aan die zijde van het hoofd.
Misselijkheid en braken
Een deel van de aanvallen van draaiduizeligheid gaat gepaard met misselijkheid en braken. Vaak is het zo dat, hoe heviger de aanval is, hoe meer last men hiervan heeft. Soms hebben mensen last van hevig zweten, of kunnen het erg koud krijgen of aandrang hebben tot ontlasting.
Bovenstaande klachten hoeven niet allemaal tegelijkertijd op te treden. De klachten kunnen ook per aanval wisselen.
Latere gevolgen van de ziekte van de ziekte van Ménière
Bij mensen met de ziekte van Ménière kan de werking van het evenwichtsorgaan aan de aangedane kant(en) afnemen. Dit heet unilaterale (eenzijdige) of bilaterale (tweezijdige) vestibulopathie. Dit zijn blijvende klachten, die anders zijn dan de draaiduizeligheid bij een aanval. Het is belangrijk om te weten dat er twee verschillende vormen van duizeligheid kunnen spelen bij de ziekte van Ménière, namelijk draaiduizeligheid in aanvallen én blijvende disbalans buiten de aanvallen.
Lees meer over verminderde functie van het evenwichtsorgaan
PPPD Persisterende Positionele Perceptie Duizeligheid.
Als gevolg van de ziekte van Ménière kan PPPD ontstaan. PPPD wordt wel omschreven als een aanhoudende gevoel van duizeligheid dat beïnvloed wordt door verandering van lichaamshouding en bewegingen. PPPD kan heel veel verschillende klachten geven. De klachten lijken op die van eenzijdige of tweezijdige uitval van een evenwichtsorgaan. Meestal is ook sprake van overgevoeligheid voor vooral visuele prikkels uit de omgeving.
Lees meer over Persisterende Positionele Perceptie Duizeligheid.
Hoe vaak komt de ziekte van Ménière voor?
Het is niet precies bekend hoeveel mensen (in Nederland) de ziekte van Ménière hebben.
In verschillende onderzoeken (buiten Nederland) varieert het aantal mensen met de ziekte van Ménière van 10 tot 500 per 100.000 personen. Bij 10% tot 20% van de mensen met de ziekte van Ménière treft deze beide oren.
De ziekte van Ménière kan op elke leeftijd voorkomen, maar begint meestal op volwassen leeftijd. Hoe lang de ziekte actief blijft, in de zin van aanvallen van draaiduizeligheid, is niet te voorspellen. Dit kan wisselen van enkele jaren tot wel 20 jaar. Het merendeel van de mensen heeft na 10 jaar geen aanvallen meer. Gehoorverlies en oorsuizen zijn echter blijvend.
Patiënten kunnen in periodes meer of minder last hebben van Ménière-aanvallen. Met verloop van tijd treden er meestal steeds minder vaak aanvallen op en komt er steeds meer tijd tussen de aanvallen.
Wat is de oorzaak van de ziekte van Ménière
De ziekte van Ménière is een ziekte van het gehoororgaan (het slakkenhuis) èn het evenwichtsorgaan (vestibulaire orgaan), figuur 1. Deze twee organen vormen het binnenoor.
Er wordt gedacht dat de oorzaak van de ziekte van Ménière ligt in een te hoge druk van de vloeistof (endolymfe) in het gehoor- en evenwichtsorgaan. Dit wordt endolymfatische hydrops genoemd (figuur 2 en 3). Hoe deze te hoge druk ontstaat, is bij de ziekte van Ménière niet duidelijk. Het lijkt dat deze hydrops kan komen en gaan, met name in het begin van de ziekte. Ook hiervan weten we niet waarom dit zo is. Door de verhoogde druk treedt er een verstoring en op den duur schade aan het gehoor- en evenwichtsorgaan.
Figuur 1. Uitgelicht binnen de stippellijnen het binnenoor (bestaand uit het slakkenhuis (groen) en het evenwichtsorgaan (blauw).
Er wordt gedacht dat de ziekte van Menière wordt veroorzaakt door een te hoge druk van de vloeistof waarmee het gehoor- en evenwichtsorgaan (het binnenoor) zijn gevuld. Dit wordt “hydrops” genoemd (figuur 2).
Diagnose
De klachtencombinatie van aanvalsgewijze draaiduizeligheid met een duur tussen de 20 minuten en 12 uur, met een op een audiogram aantoonbaar gehoorverlies in de lage en middelhoge tonen, èn oorsuizen of druk op het oor zonder aantoonbare oorzaak, leidt uiteindelijk tot het stellen van de diagnose ziekte van Ménière. Er bestaat geen test die met zekerheid de diagnose bevestigt.
Een MRI wordt gemaakt om een brughoektumor uit te sluiten, die dezelfde klachten kan geven maar een andere aanpak vereist. In sommige ziekenhuizen kan met een speciale MRI hydrops aangetoond worden, die overigens ook wel voorkomt bij mensen die geen Ménière-klachten hebben en daarmee niet bewijzend is.
De werking en eventuele schade van het evenwichtsorgaan kan gemeten worden met een evenwichtsonderzoek (ook wel ENG of VNG genoemd). In het begin van de ziekte wordt er vaak nog geen verminderde evenwichtsfunctie gemeten. Dit ontstaat meestal later dan het gehoorverlies.
Tijdens een aanval kunnen speciale oogbewegingen (nystagmus) voorkomen. Deze kunnen soms gezien worden omdat de ogen een ‘tikkende’ beweging maken. Dit kan eventueel gezien worden bij het evenwichtsonderzoek. Ook kan het vastgelegd worden door bijvoorbeeld met een smartphone een close-up video-opname van de ogen te maken tijdens een aanval.
De huisarts kan voor verder onderzoek naar de oorzaak van duizeligheidsklachten verwijzen naar een kno-arts, neuroloog of gespecialiseerd duizeligheidscentrum. Deze website kan je helpen de juiste arts en ook hulpverlener (fysiotherapeut, psycholoog) voor uw duizeligheid te vinden: Lees meer over duizeligheid
Aandoeningen die lijken op de ziekte van Ménière of ermee samengaan
Klachten van draaiduizeligheid met of zonder oorklachten kunnen veroorzaakt worden door een andere ziekte van een evenwichtsorgaan, of van de zenuwen en hersengebieden die hiermee verbonden zijn. Op de website van Hoormij·NVVS vind je het handige hulpmiddel So Stoned om op basis van je klachten, samen met je arts, sneller tot een correcte diagnose te komen.
Breng je duizeligheids- en evenwichtsklachten in kaart voor een goede diagnose (PDF)
Ménière en vestibulaire migraine
De aanvallen van de ziekte van Ménière en vestibulaire migraine (evenwichtsmigraine) kunnen erg op elkaar lijken. Er wordt zelfs gedacht dat deze ziektes met elkaar te maken hebben. Bij mensen met de ziekte van Ménière komt migraine namelijk veel vaker voor dan bij mensen zonder de ziekte van Ménière.
Bij een aanval van de ziekte van Ménière horen geen klachten die wel passen bij migraine, zoals aura’s (bijvoorbeeld het zien van sterretjes of zigzaglijnen), migrainehoofdpijn en overgevoeligheid voor licht en geluid. Bij vestibulaire migraine hoort in principe geen toenemend gehoorverlies.
De ziekte van Ménière en vestibulaire migraine kunnen ook samen voorkomen. Een in evenwichtsproblemen gespecialiseerde arts beoordeelt hoe bij iemand de aanvallen verlopen en vaststellen of er sprake is van de ziekte van Ménière, vestibulaire migraine of een combinatie van beide.
Lees meer over Ménière en vestibulaire migraine
Ménière en Benigne Paroxysmale Positie Duizeligheid (BPPD)
Bij mensen met de ziekte van Ménière komt BPPD vaker voor dan gemiddeld. Bij BPPD zitten er kristallen in één van de evenwichtskanalen, waardoor dat evenwichtsorgaan niet goed werkt.
Door die kristallen kun je erg duizelig worden van hoofdbewegingen, zoals bij gaan liggen of omdraaien in bed, met het hoofd achterover omhoog kijken of bukken. De draaiduizeligheid is zeer hevig, maar duurt kort, gewoonlijk minder dan een minuut, en is veel korter dan een gebruikelijke Ménière aanval. BPPD is goed te behandelen.
Lees meer over Ménière en Benigne Paroxysmale Positie Duizeligheid (BPPD)
Psychische problemen
Angst en depressie komen vaker dan gemiddeld voor bij de ziekte van Ménière. Het kan lastig zijn om met de onverwachte aanvallen, de slechthorendheid en het oorsuizen in het dagelijks leven, thuis en/of op het werk, om te gaan. Het evenwichtssysteem is in de hersenen sterk verbonden met het gevoelssysteem. Het is dus logisch dat bij duizeligheidsklachten ook psychische problemen kunnen meespelen. Je kunt je, door de huisarts of kno-arts, laten verwijzen naar een (medisch) psycholoog of psychiater, of naar de GGMD. Dit is een hulpverlenende instantie voor doven en slechthorenden. Bij deze laatste organisatie en ook bij een audiologisch centrum kun je ook terecht met tinnitusklachten.
Ziekte van Ménière
Wat is de ziekte van Ménière?
De ziekte van Ménière is een aandoening van het gehoor- en evenwichtsorgaan in een of beide binnenoren. De ziekte van Ménière kenmerkt zich door een combinatie van drie symptomen:
- Aanvallen van draaiduizeligheid (vertigo) die plotseling optreden
- Gehoorverlies
- Oorsuizen (tinnitus) en/of een vol gevoel in het oor
Bij de ziektevan Ménière kan er geen onderliggende oorzaak gevonden worden. Als er wel een onderliggende oorzaak is voor de drie symptomen, dan spreken we van het syndroom van Ménière.
De draaiduizeligheidsaanvallen kunnen wisselen van enkele minuten tot een halve dag en variëren in hevigheid. Er moet tenminste twee keer een aanval van meer dan 20 minuten zijn geweest om de diagnose ‘Ménière’ te kunnen stellen. Omdat meestal niet alle drie symptomen tegelijk aanwezig zijn, kan het een tijdje duren voordat de diagnose met zekerheid vastgesteld wordt.
In latere fases van de ziekte kan er, tussen de aanvallen van draaiduizeligheid door, sprake zijn van een continu gevoel van duizeligheid, in de zin van disbalans, een gevoel van deining of schommeling.
De meest voorkomende klachten
Duizeligheid
Plotselinge aanvallen van draaiduizeligheid – het gevoel dat je zelf of de wereld om je heen ronddraait. In een latere fase van de ziekte een continu gevoel van disbalans (eenzijdige of tweezijdige vestibulopathie).
Drop attacks (otolietencrises van Tumarkin)
Bij de ziekte van Ménière treden soms drop attacks op, meestal als de ziekte al wat langer bestaat. Bij een drop attack heeft iemand het gevoel tegen de grond geduwd of naar de grond toe getrokken te worden, of acuut het volledig evenwicht te verliezen. Er is geen verlies van bewustzijn.
Gehoorverlies en/of vervorming van of overgevoeligheid voor geluid
Bij sommige patiënten ontstaat er gehoorverlies voordat de eerste duizeligheidsaanvallen optreden. Dit wordt niet altijd opgemerkt door de patiënt zelf. Het verlies begint vaak in de lage tonen, meestal gevolgd door een verlies van alle tonen. In het begin van de ziekte kan het gehoorverlies zich vaak herstellen, maar langzaamaan verergert het gehoorverlies blijvend, van matig tot ernstig verlies. Ook overgevoeligheid voor geluid (hyperacusis) en vervorming van het geluid kunnen optreden.
Oorsuizen (tinnitus)
Meestal is dit constant aanwezig, wisselend in hoogte, sterkte en karakter (bijvoorbeeld fluittoon, ruis, piep, etc.). Bij een deel van de patiënten wordt een aanval aangekondigd door oorsuizen of het toenemen daarvan.
Vol gevoel in het oor
Net als het gehoorverlies en oorsuizen kan dit gevoel komen en gaan, maar het kan er ook continu zijn. Het volle gevoel of toename daarvan kan een aanval aankondigen. Sommige patiënten hebben last van een druk of pijn rondom het oor of aan die zijde van het hoofd.
Misselijkheid en braken
Een deel van de aanvallen van draaiduizeligheid gaat gepaard met misselijkheid en braken. Vaak is het zo dat, hoe heviger de aanval is, hoe meer last men hiervan heeft. Soms hebben mensen last van hevig zweten, of kunnen het erg koud krijgen of aandrang hebben tot ontlasting.
Bovenstaande klachten hoeven niet allemaal tegelijkertijd op te treden. De klachten kunnen ook per aanval wisselen.
Latere gevolgen van de ziekte van de ziekte van Ménière
Bij mensen met de ziekte van Ménière kan de werking van het evenwichtsorgaan aan de aangedane kant(en) afnemen. Dit heet unilaterale (eenzijdige) of bilaterale (tweezijdige) vestibulopathie. Dit zijn blijvende klachten, die anders zijn dan de draaiduizeligheid bij een aanval. Het is belangrijk om te weten dat er twee verschillende vormen van duizeligheid kunnen spelen bij de ziekte van Ménière, namelijk draaiduizeligheid in aanvallen én blijvende disbalans buiten de aanvallen.
Lees meer over verminderde functie van het evenwichtsorgaan
PPPD Persisterende Positionele Perceptie Duizeligheid.
Als gevolg van de ziekte van Ménière kan PPPD ontstaan. PPPD wordt wel omschreven als een aanhoudende gevoel van duizeligheid dat beïnvloed wordt door verandering van lichaamshouding en bewegingen. PPPD kan heel veel verschillende klachten geven. De klachten lijken op die van eenzijdige of tweezijdige uitval van een evenwichtsorgaan. Meestal is ook sprake van overgevoeligheid voor vooral visuele prikkels uit de omgeving.
Lees meer over Persisterende Positionele Perceptie Duizeligheid.
Hoe vaak komt de ziekte van Ménière voor?
Het is niet precies bekend hoeveel mensen (in Nederland) de ziekte van Ménière hebben.
In verschillende onderzoeken (buiten Nederland) varieert het aantal mensen met de ziekte van Ménière van 10 tot 500 per 100.000 personen. Bij 10% tot 20% van de mensen met de ziekte van Ménière treft deze beide oren.
De ziekte van Ménière kan op elke leeftijd voorkomen, maar begint meestal op volwassen leeftijd. Hoe lang de ziekte actief blijft, in de zin van aanvallen van draaiduizeligheid, is niet te voorspellen. Dit kan wisselen van enkele jaren tot wel 20 jaar. Het merendeel van de mensen heeft na 10 jaar geen aanvallen meer. Gehoorverlies en oorsuizen zijn echter blijvend.
Patiënten kunnen in periodes meer of minder last hebben van Ménière-aanvallen. Met verloop van tijd treden er meestal steeds minder vaak aanvallen op en komt er steeds meer tijd tussen de aanvallen.
Wat is de oorzaak van de ziekte van Ménière
De ziekte van Ménière is een ziekte van het gehoororgaan (het slakkenhuis) èn het evenwichtsorgaan (vestibulaire orgaan), figuur 1. Deze twee organen vormen het binnenoor.
Er wordt gedacht dat de oorzaak van de ziekte van Ménière ligt in een te hoge druk van de vloeistof (endolymfe) in het gehoor- en evenwichtsorgaan. Dit wordt endolymfatische hydrops genoemd (figuur 2 en 3). Hoe deze te hoge druk ontstaat, is bij de ziekte van Ménière niet duidelijk. Het lijkt dat deze hydrops kan komen en gaan, met name in het begin van de ziekte. Ook hiervan weten we niet waarom dit zo is. Door de verhoogde druk treedt er een verstoring en op den duur schade aan het gehoor- en evenwichtsorgaan.
Figuur 1. Uitgelicht binnen de stippellijnen het binnenoor (bestaand uit het slakkenhuis (groen) en het evenwichtsorgaan (blauw).
Er wordt gedacht dat de ziekte van Menière wordt veroorzaakt door een te hoge druk van de vloeistof waarmee het gehoor- en evenwichtsorgaan (het binnenoor) zijn gevuld. Dit wordt “hydrops” genoemd (figuur 2).
Diagnose
De klachtencombinatie van aanvalsgewijze draaiduizeligheid met een duur tussen de 20 minuten en 12 uur, met een op een audiogram aantoonbaar gehoorverlies in de lage en middelhoge tonen, èn oorsuizen of druk op het oor zonder aantoonbare oorzaak, leidt uiteindelijk tot het stellen van de diagnose ziekte van Ménière. Er bestaat geen test die met zekerheid de diagnose bevestigt.
Een MRI wordt gemaakt om een brughoektumor uit te sluiten, die dezelfde klachten kan geven maar een andere aanpak vereist. In sommige ziekenhuizen kan met een speciale MRI hydrops aangetoond worden, die overigens ook wel voorkomt bij mensen die geen Ménière-klachten hebben en daarmee niet bewijzend is.
De werking en eventuele schade van het evenwichtsorgaan kan gemeten worden met een evenwichtsonderzoek (ook wel ENG of VNG genoemd). In het begin van de ziekte wordt er vaak nog geen verminderde evenwichtsfunctie gemeten. Dit ontstaat meestal later dan het gehoorverlies.
Tijdens een aanval kunnen speciale oogbewegingen (nystagmus) voorkomen. Deze kunnen soms gezien worden omdat de ogen een ‘tikkende’ beweging maken. Dit kan eventueel gezien worden bij het evenwichtsonderzoek. Ook kan het vastgelegd worden door bijvoorbeeld met een smartphone een close-up video-opname van de ogen te maken tijdens een aanval.
De huisarts kan voor verder onderzoek naar de oorzaak van duizeligheidsklachten verwijzen naar een kno-arts, neuroloog of gespecialiseerd duizeligheidscentrum. Deze website kan je helpen de juiste arts en ook hulpverlener (fysiotherapeut, psycholoog) voor uw duizeligheid te vinden: Lees meer over duizeligheid
Aandoeningen die lijken op de ziekte van Ménière of ermee samengaan
Klachten van draaiduizeligheid met of zonder oorklachten kunnen veroorzaakt worden door een andere ziekte van een evenwichtsorgaan, of van de zenuwen en hersengebieden die hiermee verbonden zijn. Op de website van Hoormij·NVVS vind je het handige hulpmiddel So Stoned om op basis van je klachten, samen met je arts, sneller tot een correcte diagnose te komen.
Breng je duizeligheids- en evenwichtsklachten in kaart voor een goede diagnose (PDF)
Ménière en vestibulaire migraine
De aanvallen van de ziekte van Ménière en vestibulaire migraine (evenwichtsmigraine) kunnen erg op elkaar lijken. Er wordt zelfs gedacht dat deze ziektes met elkaar te maken hebben. Bij mensen met de ziekte van Ménière komt migraine namelijk veel vaker voor dan bij mensen zonder de ziekte van Ménière.
Bij een aanval van de ziekte van Ménière horen geen klachten die wel passen bij migraine, zoals aura’s (bijvoorbeeld het zien van sterretjes of zigzaglijnen), migrainehoofdpijn en overgevoeligheid voor licht en geluid. Bij vestibulaire migraine hoort in principe geen toenemend gehoorverlies.
De ziekte van Ménière en vestibulaire migraine kunnen ook samen voorkomen. Een in evenwichtsproblemen gespecialiseerde arts beoordeelt hoe bij iemand de aanvallen verlopen en vaststellen of er sprake is van de ziekte van Ménière, vestibulaire migraine of een combinatie van beide.
Lees meer over Ménière en vestibulaire migraine
Ménière en Benigne Paroxysmale Positie Duizeligheid (BPPD)
Bij mensen met de ziekte van Ménière komt BPPD vaker voor dan gemiddeld. Bij BPPD zitten er kristallen in één van de evenwichtskanalen, waardoor dat evenwichtsorgaan niet goed werkt.
Door die kristallen kun je erg duizelig worden van hoofdbewegingen, zoals bij gaan liggen of omdraaien in bed, met het hoofd achterover omhoog kijken of bukken. De draaiduizeligheid is zeer hevig, maar duurt kort, gewoonlijk minder dan een minuut, en is veel korter dan een gebruikelijke Ménière aanval. BPPD is goed te behandelen.
Lees meer over Ménière en Benigne Paroxysmale Positie Duizeligheid (BPPD)
Psychische problemen
Angst en depressie komen vaker dan gemiddeld voor bij de ziekte van Ménière. Het kan lastig zijn om met de onverwachte aanvallen, de slechthorendheid en het oorsuizen in het dagelijks leven, thuis en/of op het werk, om te gaan. Het evenwichtssysteem is in de hersenen sterk verbonden met het gevoelssysteem. Het is dus logisch dat bij duizeligheidsklachten ook psychische problemen kunnen meespelen. Je kunt je, door de huisarts of kno-arts, laten verwijzen naar een (medisch) psycholoog of psychiater, of naar de GGMD. Dit is een hulpverlenende instantie voor doven en slechthorenden. Bij deze laatste organisatie en ook bij een audiologisch centrum kun je ook terecht met tinnitusklachten.